Hilandar

Manastir:Hilandar
Adresa:Atos,Grčka
Stanje:manastir,muški

Hodeći Svetogorskim stazama i darivajući Atonske manastire, ocu i sinu, Svetom Simeonu i Svetom Savi, po Božijoj promisli, kako predanje kazuje, javi se neki čovek i javi im: "Vi ne treba da se brinete samo za spasenje svoje duše, već da stvorite pribežište svom otačestvu, gde će i drugi ljudi iz vašeg plemena moći poći istim putem". I tačno pre 8 burnih vekova iz ruku Vizantijskog cara Alekseja 3 Andjela, otac i sin, Sveti Simeon i Sveti Sava dobijaju hrisovulju (akt) kojom im se dodeljuje Hilandar i Mileja (oblast oko Manastira) "Da Srbima bude večni poklon". Taj poklon je upravo početak našeg hrizontalnog i vertikalnog trajanja. Istorijski i duhovni. Kolevka duše, i riznica Srbskog pamćenja. Večno kandilo nebeske i kantar ovozemne Srbije. Mistična galerija tajni u čijim su Svetim odajama pronašle spokoj sve Srbske pobede i potrazi. U Milutinovoj crkvi progledale su Stefanove oči i Vožd je celivao radovanjsku sekiru. Tu su jedino svi Srbi pomireni, skladno kao u raju, uspavano a živo, motre i opominju. Hilandar je jedina ovozemna stanica moćne Srbije. U njemu je i tuga ismejana, a smrt uzvišena i lepršava. Nebeska Stanica na zemlji, stanište ka neprolaznom, kolevka naše svesti. Prva učionica. Prvi Srbski univerzitet. Vekovima je svom otačestvu nedrio pisce, duhovnike, slikare,...
Hilandar najveći procvat doživljava u vreme Nemanjića. Broj Monaha se stalno povećavao. Na Gori Atonskoj, u tpm svetom vremenu, hiljade Monaha sticalo je i prenosilo znanje, živeći u podvizima i osvetljavajući nepregledna prostranstva duše, za vaskoliku Vaseljenu. Skoro svi naši pisci, od Svetog Save do Konstantina Filosofa , izašli su iz Hilandarske škole i sve što su nam ostavili u nasleđe, nosi neprocenjivi pečat tog Nebeskog vremena. Mnogi Srbski srednjevekovni vladari uklesali su svoju dušu u Svete zidove Hilandarske. Kralj Milutin, oko 1300. godine, na mestu stare tesne crkve, podiže novu sabornu Crkvu, ukrašavajući je freskama i posvećujući Vavedeniju Bogorodice. Ona i danas, autentično, poput mnogih Srbskih srednjevekovnih svetinja, svedoči o moći Srbske srednjovekovne države. Osim Crkve, Kralj Milutin je podigao trpezariju sa mermernim stolovima, dogradio pirg Svetog Save, izgradio Hrusijski pirg sa pristaništem i nedaleko od obale, na putu za Hilandar, snažan pirg za odbranu od pirata sa mora. Milutinov primer sledi i car Dušan, izgrađujući i utvrđujući Manastir. Osamdesetak godina 14. veka najsvetiji Srbski car Lazar dograđuje još jednu pripratu ispred saborne Crkve. Minulih vekova u Manastiru je izgrađeno još 12 crkvica - paraklisa. Konaci su građeni i dograđivani, prepravljena je trpezarija, nicale cisterne za vodu, podizana kuhinja, ulaz u Manastir,...Današnji oblik Hilandar dobija početkom 19. veka, kada je u severnom delu, na mestu starog ekonomskog dvorišta, izgrađeno novo zdanje, a porta formirana kao jedinstven prostorokružen konacima. Danas Hilandar doživljava svoje veliko umivanje,radovi na sređivanju drevnog mu ruha , zahvaljujući otadžbinskim institucijama i dijaspori, teku velikom brzinom.

1.Presveta Bogorodica Trojeručica zaštinica Hilandara 2. Sveti Sava i Sveti Simeon osnivači Hilandara

1.Bogorodica sa Hristom ikona u mozaiku 12. vek 2.Hristos Pantokrator 13. vek 3.Bogorodica sa Hristom 13. vek

Hilandar je srpski manastir koje se nalazi na severnom delu Svete Gore - monaške republike sa 20. velikih manastira, smeštenoj na trećem kraku poluostrva Halkidiki u severnoj Grčkoj. Manastir je nekoliko kilometara udaljen od mora. Manastir Hilandar je, spolja gledan, sličan velikom srednjovekovnom utvrđenju. Opasan je debelim zidovima visokim i do 30 metara, dok je čitav kompleks zidina dug oko 140 metara, a širok skoro 75 metara. Na južnoj i istočnoj strani manastirskog kompleksa uzdižu se dve velike kule – pirgovi.
Krajem 12. veka vizantijski car Aleksije 3 Anđeo dao je pravo velikom županu Stefanu Nemanji (u monaštvu Simeon) i njegovom sinu monahu Savi (budućem Svetom Savi), da na ruševinama nekadašnjeg vizantijskog manastira Helandariona, podignu srpski manastir u rangu carske lavre. Vizantijski car je 1198. izdao povelju Simeonu i Savi kojim se manastir Hilandar i svetilište u Milejama daruju "da Srbima budu večni poklon.’’ SImeon i Sava su podigli, uz finansijsku podršku župana Stefana, budućeg kralja Stefana Prvovenčanog, crkvu posvećenu Vavedenju Bogorodice, oko koje je obrazovan čitav kompleks građevina: bedemski zidovi, konaci, pirgovi-kule (pirg Svetog Georgija i pirg Svetog Save).


1.Pogled iz vazduha 2.Pogled na konake sa unutrašnje strane 3.Pogled sa konaka 4.Pogled na konake sa spoljne strane

Sava je 1200. sastavio Hilandarski tipik kojim je određen način života monaha u manastiru.
Srbski kralj Uroš 1 je1262, da bi zaštitio manastir sa kopnene strane, podigao veliki pirg – kulu Preobraženja iznad manastira. U tom pirgu će 1264. hilandarski monah Domentijan sastaviti Žitije Sv. Simeona, pošto je dve decenije ranije, u Kareji (1243) sastavio žitije Sv. Save Srpskog.
Kralj Milutin je 1303. na temeljima stare, sazida novu crkvu Vavedenja Bogorodice koja je sačuvana do danas, utvrdio je bedemske zidove, i podigao nove konake u kompleksu. U vreme Milutina podižu se novi pirgovi - kule, jedna na putu od Hilandara ka morskoj obali, tzv. ''Milutinov pirg'', druga na obali mora ''Hrusija'' sa crkvom Sv. Vasilija, Zadužbinom Stefana Dečanskog. Glavni hram je živopisan 1321, a u isto vreme oslikane trpezarija i grobljanska crkva.
U vreme cara Stefana Dušana (1331-1355) Sveta Gora došla je pod njegovu vlast, pa su Hilandar, ali i drugi svetogorski manastiri, bili obasuti bogatim darovima. Car Dušan se u Hilandar sklonio 1347-1348, od kuge koja je besnela na balkanu. Hilandar je, zahvaljujući darovima srpskih vladara, raspolagao velikim imanjem – metosima u pomoravlju, u Hvosnu i oko Peći (današnja Metohija), u dolini reke Strume, u okolini Soluna i na samom poluostrvu Halkidiki. Samo na Svetoj Gori, posed manastira Hilandara zahvatao je petinu njene ukupne teritorije. Sledeći primere vladara, srpska vlastela je takođe bogato darivala manastir novim imanjima (sevastokreator Vlatko, veliki vojvoda Nikola Stanjević, despot Dejan) ili bogato ukrašenim bogoslužbenim knjigama i drugim dragocenim predmetima.
Knez Lazar Hrebeljanović je ktitor prstrane spoljne priprate koja je oko 1380. sazidana uz zapadnu stranu crkve Vavedenja Bogorodice, čime je glavni manastirski hram iz doba kralja Milutina dobio svoj konačni izgled.
U kompleksu manastira Hilandara, i oko njega, zidali su, uz Nemanjiće, i drugi srednjevekovni vladari, bogati feudalci, crkveni poglavari i mnogi priložnici. Despot Jovan Uglješa je pred pogibiji u bici na Marici 1371, manastiru poklonio nova imanja, a smatra se da je Toma Preljubović platio oko 1375, oslikavanje crkve Sv. Arhanđela. U Hilandar su se, uzmičući pred turcima, sklonili mnogi svetovni i crkveni velikodostojnici.
Posle privremenog gubitka samostalnosti (1387-1403), Hilandar je, zajedno sa Svetom Gorom od 1430. do 1912. bio pod osmanskom vlašću. U vekovima turske vladavine, Hilandar bsu pomagali i ruski carevi i moldavski kneževi u 16. veku, a srbski patrijarsi iz Peći (Antonije, Jovan, Maksim), hercegovački mitropolit Simeon i beogradski mitropolit Simeon u 17. veku. Hilandarski monasi su u 18. veku uspostavili žive veze sa Karlovačkom mitropolijom i srpskim crkvenim opštinama u južnoj Ugarskoj i u Bosni, dok su Bugari takođe značajno doprineli očuvanju duhovnog života u manstiru, posebno prilozima posle velikih požara 1722 и 1776. U Hilandaru je Bugarski monah Pajsije napisao čuvenu Istoriju slavjano-bolgarsku (1762). U Hilandaru je u zimu 1765-1766 boravio Dositej Obradović, koji je ostavio svedočanstvo o sporu Srba i Bugara oko uprave nad manastirom. Od kraja 18. veka, manastirom prestaje da upravlja iguman, već se igumanijom manastira smatra čudotvorna ikona Bogorodice Trojeručice. (Iguman se ponovo bira tek od 1991).
Hilandar je, posle obnove Srbije, povremeno pomagao i knez Miloš Obrenović (1820. i 1835), premda je većina monaha u manastiru bila bugarske narodnosti. Spor oko uprave manastirom rešen je posle posete kralja Aleksandra Obrenovića Hilandaru 1896. Kraljevina Srbija je platila manastirske dugove i monasi su ponovo mogli da dolaze iz Srbije i drugih srpskih krajeva. Početkom 20 veka, manastir je ponovo imao većinu srpskih monaha. Hilandar je , takođe, u pratnji premijera Nikole Pašića, posetio i Kralj Petar 1 Karađorđević.
U manastirskom kompleksu nalaze se građevine sačuvane od osnivanja manastira, zatim građevine koje su obnavljane posle raznih požara i najzad one koje su podignute u novije vreme, uglavnom u 19 veku. Manastir se nalazi pod jurisdikcijom Vaseljenske patrijaršije u Carigradu (današnjem Istanbulu),a staranjem manastirskog bratstva, naše i grčke države dobro se čuva, održava i obnavlja.

1.Grb cara Lazara Hrebeljanovića na spoljnoj priprati glavne crkve 2.Pogled na crkvu 3.Pogled na pirg Svetog Save 4.Crkva Vaznesenja Presvete Bogorodice 5.Pogled na konake

Arhitektura
Današnju glavnu manastirsku crkvu – Vavedenja Bogorodice – sagradio je početkom 14 veka kralj Milutin, na temeljima prvobitne crkve koju su podigli Simeon Nemanja I Sveti Sava. U vreme kneza Lazara, око 1380, uz crkvu je sagrađena priprata.
Kompleks je ograđen odbrambenim zidovima koji su pojačani pirgovima – kulama, Svetog Save i Svetog Georgija uz koje su podignuti višespratni konaci, kapele, paraklisi, bolnica I drugi prateći objekti. Građevine su zidane u vizantijskoj arhitektonskoj tradiciji od tesanog kamena sa naizmeničnim redovima opeke, dok su podovi I balkoni izrađeni od drveta. Pored glavne manstirske crkve u Hilandaru se nalazi još 12 manjih crkava I kapela sa životopisima iz raznih vremena, sa ikonostasima iz doba različitih umetničkih škola, sa ikonama, utvarima I drugim predmetima značajne umetničke vrednosti.
Na glavnoj crkvi Vavedenja Bogorodice ima sačuvane prvobitne plastike, dok je pod u crkvi ukrašen mozaikom izuzetne umetničke lepote.

Živopis
Sačuvani živopis u komplsu manastira svedoči o visokoj umetničkoj vrednosti slikara iz raznih perioda. Najstariji sačuvani živopis je s kraja 13 veka u kapeli na pirgu Svetoga Georgija (završni radovi 1981. godine). S početka 14 veka je živopis u glavnoj crkvi (samo u južnoj pevnici očišćen od kasnijeg preslikavanja iz 19 veka) I u timpanu iznad stare trpezarije. S kraja 14 veka je živopis u crkvi SVetih Arhanđela. U 17 veku islikana je manstirska trpezarija (slikar Georgije Mitrofanović), crkva Svetog Trifuna, kapela Svetog Nikole I neke od kapela uz crkve. U 18 I 19 veku živopisan je veći broj kapela. Izvan manstirskog kompleksa sačuvan je živopis из 13 veka u pirgu nа ''Spasovoj Vodi'' I iz 18 veka. S početka 14 veka je živopis u grobljanskoj crkvi. U 16 veku nastao je živopis u crkvi Molivoklisiji kod Kareje, a u 18 veku u crkvi Svetog Trifuna pored samog manastira.

Ikonopis
U riznici Hilandara sačuvano je oko 500 ikona nastalih od 12 do 19 veka. Antologijsku vrednost imaju: mozaička ikon Presvete Bogorodice iz 13 veka, ikona Hrista, ikona Bogorodice, iz druge polovine 13 veka, ikona Bogorodice Trojeručice iz 14 veka I devet drugih ikona iz ''Hilandarskog Čina'' koje potiču iz šezdesetih goduna 14 veka. Pored pojedinačnih ikona u svim crkvama, paraklisima I kapelama, u kompleksu manastira, kao I van samog kompleksa, nalazi se veći broj ikonostasa nastalih u 17, 18, I 19 veku.


1.Hilandarski tipik 2.Karejski tipik sa potpisom Svetog Save 3.Hrisovulja Cara Dušana 4.Susret Sv. Simeona i
Sv. Save u Vatopedu(freska, 1621-1622.g.) 5.Vizantiski car Andronik 2 Paleolog predaje povelju kralju Milutinu (freska, 1321.g.) 6.Zastava, minijatura iz Izbornog Jevanđelja vojvode Nikole Stanjevića (14 vek) 7.Vezena zavesa za oltarske dveri,
rad monahinje Jefimije (1399.g.) 8.Carske dveri, rad Georgija Mitrofanovića (1620-1621.g.)