Doseljavanje Srba na Balkan i prva država Neolit - mlađe kameno doba

---

U
ovom poglavlju nalazi se samo mali deo arheoloških nalaza, koji su
pronađeni tokom iskopavanja mnogobrojnih neolitskih nalazišta. Oni
pokazuju napredak u izradi predmeta od kamena, kosti i pečene zemlje.
Oblici posuđa, napravljeni za praktičnu upotrebu ili za kultne
(religiozne) svrhe, kao i ljudska i životinjska plastika, odražavaju i
svakodnevni i duhovni život ovih ljudi.
Osnovno
privređivanje bilo je zemljoradnja i stočarstvo, što je nov kvalitet u
odnosu na raniji način života nomada i lovaca. Rani neolit u Srbiji
ponajviše poznajemo zahvaljujući iskopavanjima u Starčevu (starčevačka
kultura). Bliže antroploško određenje nosilaca ove kulture nauka još
nije objasnila.
Ljudi
ranog neolita pravili su kuće kvadratno-trapezoidnih osnova od drvene
armature, oblepljene blatom i plevom. Kuće su verovatno bile grupisane
unutar porodica. Pronađeni hambari (ukopani u zemlju) sa ugljenisanim
ječmom i pšenicom ukazuju da se radi o ratarima, a kosti domaćih
životinja o stočarstvu. Ostaci divljih životinja pronađeni u kućama ili
pored njih ukazuju da su se ljudi ranog neolita bavili i lovom. Veliki
broj šila, spatula, harpuna i udica ukazuje na bavljenje ribolovom, tim
pre što su se naselja nalazila pored reka.
Nosioci starčevačke kulture, sudeći prema ostacima njihove materijalne kulture, živeli su na jugu do Makedonije, a ima dokaza
njihovog života i u Bosni.
Grnčarija je uglavnom bila bombastog oblika. Sudovi, pehari i zdele su ukrašavani barbotiniranjem, štipanjem, prevlačenjem
prstiju po svežoj prevlaci. Pronađeno je mno ljudske i životinjske plastike. Životinjske figure su realistički napravljene,
a ljudske statuete imaju izrazite oblike ženskog tela što odražava verovanje u kult plodnosti.
Nosioci
kulture srednjeg neolita nastali su mešanjem starosedelaca i ljudskih
zajednica poznatih po nalazištu Vinča (vinčanska kultura). Njihove
nastambe pravljene su po starom principu i od istog materijala.
Vinčanske kuće bile su masivnije, sastojale su se od dva odeljenja sa
ognjištima. U kućama se izrađivala grnčarija i alatke od kamena. Ljudi
su poznavali pletenje asura od trske i like, a nalazi delova tkačkog
stana ukazuju da su znali i za preradu vune.
Veliki
broj pronađenih ostataka materijalne kulture svedoči o majstorstvu u
grnčariji. Sudovi su zaobljeni; bilo ih je bikonusnih profilacija, a
osobita spretnost vidljiva je pri izradi zdela i pečenju. Ljudska
plastika je dobila nove oblike; pojavljuju se strogo stilizovane
statuete sa durim vratovima i licima koja podsećaju na maske.
Vinčanci poznatog neolita živeli su u porodicama, posedovali su stoku (goveda, ovce, svinje) koje su držali u dvorištima.
Kuće su im bile poređane po redovima, sa "ulicama" što upućuje na zaključak da su sela bila sa "urbanističkim"
rešenjima.
Njihova grnčarija je raskošnija i ukrašenija. Preovladavaju zdele bikonusnog i konusnog oblika. Ornamentika je urezana i
česta je primena crvene boje. Ljudska plastika i dalje se bavi ženom, trudnicom i majkom sa detetom, ali ima i figurina i
sa naglašenim muškim atributima.