Doseljavanje Srba na Balkan i prva država Gvozdeno doba

Gvozdeno
doba obuhvata period od hiljadu godina - od 1000. godine pre n. e. do
1. veka nove ere. Ono je u nauci i dobilo ime po tome što u ovom
periodu gvožđe ulazi u stalnu upotrebu za izradu oružja, alata i drugih
predmeta. Njegova karakteristika jeste i u pojačanim kretanjima
stanovništva. To je vreme "ljudi s mačevima" i doba čestih sukoba,
uništavanja, ali i uobličavanja plemena. Gvozdeno doba je poslednji
period praistorije, no zahvaljujući grčkim i rimskim piscima mi znamo i
imena pojedinih plemena na Balkanskom poluostrvu. Masovna primena
gvožđa nije prouzrokovala veće potrese u kulturnom razvoju ljudi na
našem tlu. Promene su nastupile sa prodorom plemena sa Kavkaza i južne
Rusije. Taj prodor u nauci se vezuje za ime Trako-Kimeraca (800-700.
godine pre n. e.), a kasnije za Skite (600-500. godine pre n. e.).
Stapanjem starosedelaca sa došljacima u dužem vremenskom periodu došlo
je do stvaranja plemena.
Naselja
ovih ljudi obično su građena na uzvišenjima pogodnim za utvrđenja i
odbranu. Ta mesta u narodu se i danas nazivaju gradine. Sahranjivanje
je bilo u rodovskim tumulima sa mnoštvom oružja, nakita i keramike.
Zahvaljujući ispitivanju tumula može se zaključiti da je unutar plemena
došlo do raslojavanja i, verovatno, postojanja plemenskih vođa.
Pojedini tumuli ne izdvajaju se samo po mestu i veličini, nego i po
predmetima u njima. Oni su bili puni domaćeg, ali i uvezenog oružja, a
takođe i ostalih predmeta od zlata i srebra. Jedno od naših
najznačajnijih nalazišta iz ovog doba jeste velika nekropola sa više
hiljada tumula na Glasincu (centralna Bosna). Ova glasinačka grupa bila
je razvijena i u Hercegovini, Metohiji i severnoj Albaniji.
Nalazi iz tumula svedoče i o razvijenoj trgovini sa Grcima. Putevi su vodili preko
Makedonije, a posle grčke kolonizacije i sa istočne jadranske obale. Ovom kolonizacijom počinje i opšti helenistički uticaj
na starobalkanska plemena koji je zaustavljen dolaskom Kelta početkom 3. veka pre n. e.
Etnička
pripadnost kulturnih grupa na Balkanskom poluostrvu može se utvrditi na
osnovu ostataka njihove materijalne kulture i podataka grčkih i rimskih
pisaca. U zapadnim delovima Balkana živeli su Iliri i njima se može
pripisati glasinačka kultura, a zapadno od reka Iskera i Strume bili su
Tračani. Između njih su bili Tribali i Dardanci koje antički pisci
poistovećuju sa Tračanima i Ilirima.
Fibule, ukrasne, a i funkcionalne igle bile su mnogo u upotrebi u gvozdeno doba.
Najstarije su imale lučni oblik sa dve petlje i sa nogom u obliku trougla, trapeza "beotskog štita" ili kruga. I
kasnije se takođe pojavljuju lučni oblici sa zvezdastim ukrasima, stilizovanim zmijskim glavama i dr.