Istorija Republike Srpske Krajine u kratkim crtama

Republika Srpska Krajina je najzapadnija srpska drzava, koja je formirana 1991. godine odvajanjem od Republike Hrvatske. Republiku Srpsku Krajinu cinile su Sjeverna Dalmacija, Lika, Kordun, Banija, Zapadna Slavonija, Istocna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Prema podacima 1993. godine na teritoriju od 17 028 kvadratnih kilometara zivjelo je 435 595 stanovnika.

Nastanak ove drzave bio je uzrokovan ozivljavanjem fasisfickih nagona hrvatskog naroda i neprijateljstva prema srpskom zivlju. Pouceni istorijskim dogadjanjima koja su se odigrala u Drugom Svjetskom Ratu, srpski narod je odlucio da na referendumu odluci o svojoj buducnosti i nastavku zivota u Republici Hrvatskoj. Tim referendumom velikom vecinom glasova izglasano je odvajanje od Republike Hrvatske i stvaranje nove drzave Republike Srpske Krajine. Na dan 19. Decembra 1991. godine na veliki hriscanski praznik Sv. Nikole usvojen je prvi ustav Krajine. Na ovaj nacin krajiski Srbi su pokazali da zele da zive u miru i slozi sto je tada moglo da pruzi samo odvajanje od Republike Hrvatske, stvaranjem demokratske i parlamentarne vlasti, kao i ostankom u okviru Jugoslavije. Ali ovaj cin donio je velike neprilike.

Jos krajem 1990. godine poostravanjem tenzija u citavoj bivsoj Jugoslaviji i otcjepljenjem Slovenije, hrvatska vlast zapocinje sa naoruzavanjem i stvaranjem paravojnih formacija, koje su bile pod okriljem MUP-a i koje su pretstavljale ocigledno krsenje Ustava SFR Jugoslavije i njenih zakona koji su dozvoljavali prisustvo samo jedne vojne formacije tj. JNA. Tada Srbi koji su zivjeli u Hrvatskoj osjecajuci nesigurnost prouzrokovanu dogadjanjima i politickim potezima tadasnje vlasti, koji nisu postavljali neke sigurne uslove za nesmetan zajednicki zivot Srba i Hrvata u jednoj drzavi, odlucuju da sami pokusaju povesti neke politicke poteze koji su mozda mogli donijeti neke bolje uslove i sigurnost na tim prostorima. Ti potezi bili su potkrijepljeni i pojavljivanjem specijalnih odreda hrvatske policije koja je bila rasporedjivana na teritorijama sa vecinskim srpskim stanovnistvom. To su bili prvi koraci ka stvaranju drzavnosti Republike Srpske Krajine koja je zapoceta u Kninu, a kasnije je prosirena na sire prostore na kojima je srpsko stanovnistvo predstavljalo vecinu. Tadasnja drzava imala je u svom sastavu 28 opstina, ali nepogodnost rasporeda teritorija koji je bio veoma uzak pojas uz granicu sa Bosnom i Hercegovinom stvarajuci jako dugacku granicu, i mali broj stanovnika bili su jako veliki preduslov za slabljenje odbrambenih pozicija Vojske RSK. Tako je u cestim ofanzivama HVO Republika Srpska Krajina ostajala bez mnogih svojih strateskih pozicija. Dolazak snaga UNPROFOR-a donosi jednu vrstu olaksanja, ali ne i prestanak borbi koje su trajale sve do Augusta 1995. godine, koji je bio i period najvece katastrofe srpskog naroda ako se uzmu u obzir desavanja u zapadnim dijelovima Republike Srpske koja je imala velike gubitke takodjer uzrokovane padom RS Krajine.

Porijeklo same drzave na tom prostoru nije slucajno. Jos za vrijeme prvih seoba Srba, dok je Srbija bila okupirana Turskom vlascu Srbi su kretali na Zapad u potrazi za prostorima na kojima bi mogli da nesmetano nastavljaju svoj zivot. Takvim pomjeranjem doslo je do naseljavanja tadasnje Austrougarske monarhije. Monarsi su ponudili Srbima naseljavanje pogranicnih dijelova monarhije na granici sa podrucjima pod Turskom vlascu. Srbi su to prihvatili uz povlastice koje su se odnosile na dodjelu zemljista i oslobadjanje od placanja poreza. Tako nastaje Vojna Krajina, po kojoj je i Republika Srpska Krajina dobila ime. Oslobadjanjem Bosne i Hercegovine od Turske vlasti prestala je i opasnost od napada Turaka na granice Austrougarske i tada prestaje da vazi uprava Vojne Krajine. Srbi koji su bili vojnici u Vojnoj Krajini nastavili su svoj zivot na tim prostorima sada kao slobodni zamljoradnici. Od tih vremena ovi prostori velikom vecinom naseljeni su pravoslavnih stanovnistvom.

Ali, porijeklo srpskog Pravoslavog stanovnistva na tim teritorijama datira iz dublje proslosti, iako su masovna naseljavanja zapocela tek pocetkom XVI stoljeca. Prvi pomen Srba na tim prostorima datira sa pocetka IX stoljeca. S obzirom da se zna da je preseljenje Slavena na ove teritorije bilo u V stoljecu poslije Hrista moze da se vidi da Srbi na tim prostorima nisu samo doseljenici vec da su od ranih dana postavljanja teritorijalnih odnosa na Balkanu oni predstavljali punopravni clan. Ti prvi pomeni Srba vezu se za prostore Dalmacije na kojima su vjerovatno predstavljali vecinu stanovnistva. Da to nisu bile samo obicne grupice moze da se vidi i u dubokoj srpskoj kulturi na tim prostorima. Dva velika srpska manastira sagradjena su u vremenu prije pocetka napada Turaka na Srbiju, pa znamo da nije bilo ni pomena o nekakvim dotadasnjim pomjeranjima Srba. Ta dva manastira su Krupa sagradjena 1317 i manastir Krka sagradjen 1350. Ocuvanje vjere i kulture bio je jedini nacin sacuvanja srpstva na tim prostorima. Nasuprot tome srpsko stanovnistvo koje je zivjelo na prostorima Istocne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema naseljava te prostore od naseljavanja slavenskog stanovnistva u panonskoj niziji sa pocetka V stoljeca.

Sve do danas svijest tog stanovnistva bila je podredjena svom porjeklu i ponosu koje moze da se vidi i u mnogobrojnim pokusajima pokrstavanja stanovnistva od pocetka masovnog naseljavanja na tim teritorijama za vrijeme Vojne Krajine. Ali, Srbi su uvijek ostajali vjerni svom porjeklu i nisu dozvolili da se nesto ucini van njihove volje i na njihovu stetu. Tako je doslo i do sukoba kada je hrvatska vlast krenula u program unistavanja srpske slobode i dostojanstva zavadjajuci narode koji su vec stoljecima zivjeli na istom teritoriju i od samih pocetaka zajednickog zivota slozno su kretali u borbu za ostvarivanje zajednickih prava potpomazuci jedni druge. Pocetak neprijateljstava iako nije bio drag ni jednoj strani zapocinje 1991. godine kada nastaju i prve granice izmedju tada dve drzave Republike Hrvatske koja se odcjepila od maticne drzave SFRJ i Republike Srpske Krajine koja je nastala kao reakcija na odcjepljenje Republike Hrvatske. Republika Srpska Krajina tada zapocinje svoju samostalnost koja je trajala sve do Augusta 1995 godine kada hrvatska vojska u akciji "Oluja" zaposjeda teritorije koji su bili pod Republikom Srpskom Krajinom, sem prostora istocne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema koji dolaze pod upravu Republike Hrvatske mirnim putem i pregovorima po zavrsetku rata u Republici Hrvatskoj i potpisivanju Dejtonskog sporazuma koji je strogo definisao sve probleme na spornim teritorijama.

U toku svoje drzavnosti Republika Srpska Krajina je imala tri predsjednika. Po odvajanju od Republike Hrvatske prvi predsjednik bio je Milan Babic koji je zivio u Kninu i bio jedan od aktera za odvajanje Krajine od Republike Hrvatske u spornim periodima. Nakon njega vlast preuzima Goran Hadzic, srbin iz istocne Slavonije. Zadnji predsjednik izabran na demokratskim izborima 1994. godine bio je Milan Martic koji je obavljao svoju duznost sve do raspada drzave Augusta 1995.

U Krajini su jednom odrzani parlamentarni i predsjednicki izbori. Glavni favorit na izborima bila je Srpska Demokratska Stranka koja je imala i najvise poslanika, kao i dotadasnja predsjednicka mjesta (iako je Milan Martic bio predstavljen od grupe gradjana njega je podrzavala SDS srpskih zemalja). Pored SDS (koji je bio podjeljen na "SDS srpskih zemaljana" i "SDS Krajine") na izborima je ucestvovala i Srpska Radikalna Stranka, SocijalDemokratska Partija Krajine i Srpska Partija Socijalista.

Zvanicne oznake Republike Srpske Krajine bile su grb i zastava koja je bila sastavljena od tri boje u jednakim poljima od gore prema dolje: crvena, plava i bijela. Na sredini zastave nalazi se dvoglavi orao sa krunom, koji je predstavljao i grb Krajine. (zastavu i grb mozete pogledati na stranici obiljezja).